De Tigerstellung op Terschelling was een groot bunkercomplex, dat deel uitmaakte van de Atlantikwall in het Waddengebied. Het hart werd gevormd door de commandobunker 'Bertha'. In deze bunker coördineerde de Duitse luchtmacht de gevechtshandelingen in het luchtruim boven Terschelling. In de enorme bunker, die twee verdiepingen telde, werkten en woonden zo'n veertig gespecialiseerde militairen. De Tigerstellung was verantwoordelijk voor het neerhalen van bijna tweehonderd geallieerde vliegtuigen. Tegenwoordig is een deel van de stelling ingericht als museum.
Stichting Bunkerbehoud Terschelling draagt zorg voor de voormalige Duitse radarstelling Tiger. Dit is een van de weinige stellingen in Nederland die nog bijna compleet aanwezig is. Het totale complex van zeven hectare bestaat uit meer dan honderd bunkers, waarin tijdens de Tweede Wereldoorlog ruim tweehonderd Duitse soldaten woonden en werkten. De commandobunker Bertha is door zijn imposante omvang uniek in Nederland.
U kunt een rondleiding boeken door de stelling of de expositie in het bezoekerscentrum bekijken.
Typerend voor de bezettingsjaren op Terschelling was, net als op de andere Waddeneilanden, de bouw van meerdere markante verdedigingswerken. De aanleg was in handen van de Duitse bouwgroep Organisation Todt, die gebruikmaakte van lokale aannemers. De mannelijke bevolking van Terschelling was tegen wil en dank nauw bij de bouw betrokken. Eerst werkten ze mee als vrijwilligers. In een latere fase van de bezetting, toen de verhoudingen grimmiger werden, voerden ze hun werkzaamheden onder dwang uit.
Ook op het vasteland rekruteerden de Duitsers arbeiders voor de aanleg van de Atlantikwall. In 1942 namen ruim zeshonderd niet-eilanders deel aan het zware werk. Voor de mannen van Terschelling had het verplichte werk aan de bunkers één voordeel: ze ontkwamen ermee aan de Arbeitseinsatz buiten het eiland.
Als overal elders, verdwenen ook op Terschelling delen van de Atlantikwall. Het belangrijkste complex, de Tigerstelling, een indrukwekkend bunkercomplex aan de Delleweg bleef grotendeels bewaard. Ook van andere stellingen bleven resten bewaard en er bestaat nog een complete ondergrondse stelling.
De Tigerstelling
Dat de Tigerstelling bewaard bleef, komt doordat de gebouwen hun naoorlogse jaren doorbrachten onder het zand. De goed gecamoufleerde stelling vormde in de oorlogsjaren het hart van alle radarstellingen die op Terschelling waren gestationeerd. In totaal bestond het complex uit 102 bouwwerken: onderkomens voor manschappen, paardenstallen, kantines, geschutsopstellingen en radarposten. De centrale bunker waar het ‘zenuwcentrum’ was gevestigd, had twee verdiepingen. De wanden en het dak bestonden uit twee meter dik beton. De belangrijkste bunkers van de Tigerstelling zijn weer uitgegraven en opengesteld voor bezoek.
De Tigerstelling vormde het hart van een ingenieus netwerk van innovatieve radarinstallaties, waarmee de geallieerde vliegtuigen op grote afstand werden gespot.
Stelling West-Batterij
Stelling West-Batterij aan het Hoge Duin ten westen van West-Terschelling bevat nog de resten van een Wasserman-radaropstelling. De locatie biedt een prachtig uitzicht over het eiland. Je begrijpt meteen waarom de Duitsers deze plek uitkozen om er een radarinstallatie neer te zetten. In de oorlogsjaren stonden hier vier luchtafweerkanonnen die bemand werden door de Kriegsmarine. In totaal bestond Stelling West-Batterij uit circa tachtig schuttersputten.
Stelling Groenplak
Ook deze stelling beschikte over een Wassermann-antenne, een radartoren van ruim dertig meter hoog en met een bereik van ruim tweehonderd kilometer. Het betonnen voetstuk bleef bewaard, evenals het gemetselde gebouw met betonnen dak waar de bedieningsmanschappen verbleven. In totaal telde Stelling Groenplak circa tien bunkers.
Stelling 10H
Van Stelling 10H, bij het ‘Donkere Bos’, dicht bij West-Terschelling, zijn nog 45 bunkers aanwezig. Ook zijn hier nog restanten van loopgraven zichtbaar.
Stelling 4H
Stelling 4H bevond zich bij de reddingbootschuur van paal 8. Het was een grote stelling met twee beddingen voor afweergeschut en een mortierstelling. Van Stelling 4H zijn nog zestig bunkers aanwezig.
Stelling Margot
Stelling Margot lag tussen Midsland en Formerum aan zee en werd bemand door de Kriegsmarine. De stelling moest de bezetter beschermen tegen aanvallen uit zee. Hiertoe bestond de stelling onder meer uit twee Würzburg-radarinstallaties. Ook liepen er vanuit de stelling twee zware kabels de zee in, waarmee de Duitsers motorengeruis konden opvangen. In totaal bestond Stelling Margot uit circa 75 bunkers. Het bijzondere van deze stelling is dat er nog een aantal kunstig gemetselde loopgraven te bezichtigen zijn.
Stelling Oost-Batterij
Stelling Oost-Batterij bestond uit circa zestig bunkers, inclusief schuttersputten. Er stonden vier luchtafweerkanonnen opgesteld. Bij paal 17 en paal 19 waren schijnwerperstellingen en luisterapparaten opgesteld, die in verbinding stonden met het luchtafweergeschut van de Oost-Batterij.
Stelling Bunkerdûne
Stelling Bunkerdûne, achter Jan Thijssenduin, was een marine-infanteriestelling ‘Gustav’, een stelsel van half ondergrondse, betonnen ‘steunpunten’ voor militairen. Hier bevindt zich onder de grond nog een complete stelling met circa dertig bunkers en loopgraven.
