Het verhaal van Texel in de Tweede Wereldoorlog kende een relatief rustig begin. Van het eind kan niet hetzelfde worden gezegd. Dit werd getekend door de opstand van een bataljon Georgiërs. De hevige gevechten in de laatste oorlogsmaanden kostten 117 Texelaars het leven. De Georgische begraafplaats herinnert aan deze strijd, die in de volksmond lang 'de Russenoorlog' werd genoemd. Alle verhalen van Texel in de Tweede Wereldoorlog vindt u in het Luchtvaart- en Oorlogsmuseum, dat ook startpunt is voor routes langs het militair erfgoed op het eiland.
Texel was voor de Duitse bezetter een belangrijk steunpunt in de Atlantikwall. Die bestond op dit eiland uit ruim 500 bouwwerken, waaronder drie kustbatterijen en twee luchtafweerbatterijen.
Het Luchtvaart- en Oorlogsmuseum heeft verschillende routes uitgezet langs de restanten van de Atlantikwall op Texel. Het museum werkt aan het weer toegankelijk maken van een aantal van de bunkers, waaronder de uitkijkpost van de zuidbatterij op de Loodsmansduin op de zuidpunt van het eiland en een aantal bunkers in de buurt van het museum zelf.
Om de 75 jaar bevrijding op Texel te vieren organiseert het Nationaal Park Duinen van Texel een tentoonstelling over de bunkers op het eiland. Deze foto- en audiotentoonstelling, bestaande uit oorlogsverhalen van de Texelaar verteld door de Texelaar, vindt oorspronkelijk plaats rond Loodsmansduin. Vanwege de coronacrisis is dit nog niet mogelijk. Zodra het weer verantwoord is zal de tentoonstelling officieel geopend worden voor publiek. Tot deze tijd kan de tentoonstelling digitaal beleefd worden.
Van de honderden bunkers die tijdens de oorlog op Texel werden gebouwd, bleven er enkele tientallen over. De bunkers die direct aan de kust lagen, werden verzwolgen door de zee of in opdracht van Rijkswaterstaat gesloopt. Ook op de rest van het eiland vielen de meeste bunkers ten prooi aan de sloophamer.
Loodsmansduin
De scherfvrije bunkers rond Loodsmansduin werden nog lange tijd als vakantiehuisjes gebruikt, maar zijn inmiddels eveneens opgeruimd. De Nederlandse vuurleidingspost op die plek, die in de oorlogsjaren in gebruik was van de Duitsers, bleef bewaard. De post is toegankelijk en voorzien van informatie. Tegenover het vliegveld is de markante commandopost nog aanwezig.
Communicatiebunker Texla-complex
Ten noorden van Den Burg bleef de communicatiebunker voor radio- en telefoonverbindingen bewaard. Deze bunker was onderdeel van het Texla-bunkercomplex dat uit vijftig bunkers bestond. Daarvan zijn er nu nog twee over. Tijdens de Georgische opstand speelde de communicatiebunker een belangrijke rol. De muitende Georgiërs wisten hem te bezetten, waardoor de Duitsers niet om versterking konden vragen. De bunker lag jarenlang verborgen onder een berg zand, maar is onlangs uitgegraven. Het is de bedoeling dat hij op termijn wordt opengesteld voor publiek.
Luchtvaart- en oorlogsmuseum in De Cocksdorp
Wie een goed beeld wil krijgen van wat er allemaal in het kader van de Atlantikwall is gebouwd, kan een bezoek brengen aan het Luchtvaart- en Oorlogsmuseum in De Cocksdorp. Alle bunkers zijn daar op schaal aanwezig en het museum biedt veel informatie over de Georgische opstand.
