Terwijl op 5 mei in Nederland de officiële bevrijding werd gevierd, was daar in het Waddengebied niet overal sprake van. Soms waren er al wel optochten, maar die werden nog onder Duits toezicht gehouden. De bevrijding van het Waddengebied verliep niet synchroon en soms erg chaotisch.
De bevrijding van Nederland begint op 14 september 1944 in Maastricht. Daarna bevrijden de geallieerde legers de zuidelijke provincies. Operatie Market Garden moet op 17 september zorgen voor een bruggenhoofd bij Arnhem, maar dit mislukt. De Duitsers verslaan hier de geallieerden. Pas begin 1945 lukt het om de Rijn over te steken en een bruggenhoofd te vormen. Het westen van Nederland lijdt dan honger als gevolg van de voedseltekorten, vooral in de steden.
Het is het 2e Canadese Legerkorps dat vanaf 28 maart begint aan een opmars naar het noorden. Begin april bereiken zij de grenzen van Friesland en Groningen. 15 April trekken de eerste Canadese eenheden Leeuwarden binnen. Om de stad Groningen wordt dan nog hevig gevochten. 18 april is de stad bevrijd.
Richting Delfzijl
Daarna rukken de Canadezen op richting Delfzijl. Deze haven is belangrijk voor de aanvoer van goederen overzee en voor de aanval op Emden. In Delfzijl en bij Nansum en Termunten zijn zware Flak-batterijen, in feite het zwaarste kaliber dat in Nederland is gestationeerd: 12,8 cm. Zij beschermen de stad Emden tegen luchtaanvallen. Maar het luchtafweergeschut kan ook als vlakbaangeschut functioneren. In de lucht hebben zij een bereik van bijna vijftien kilometer, maar vlak is dat meer dan twintig kilometer.
De slag om Delfzijl
De slag om Delfzijl duurt van 23 april tot 2 mei. Bij de strijd verliezen 88 burgers, 102 Canadese en 185 Duitse militairen het leven. De dorpen in de omgeving worden zwaar beschadigd en de bevolking moet op de vlucht. Honderden mensen zoeken een goed heenkomen richting Finsterwolde, dat al is bevrijd, en Winschoten.
Richting Afsluitdijk
In Friesland trekken de Canadese troepen vanuit Sneek, dat op 15 april wordt bevrijd, richting Afsluitdijk. Hier werd in mei 1940 gevochten en nu in 1945 gebeurt dat weer. Kornwerderzand is een moeilijk te nemen hindernis. 18 april wordt er hevig gevochten rond de Stelling van Wons. Duitse verdedigers doorboren met een luchtafweerkanon drie Canadese pantserwagens. Vijf bemanningsleden komen om en drie raken er gewond. Maar uiteindelijk is de Canadese overmacht te groot en geven de Duitsers zich over. De Stelling van Wons valt, maar de Canadezen kunnen nog niet de Afsluitdijk over. De Stelling van Kornwerderzand kunnen zij niet passeren. Zij moeten tot 5 mei wachten.
Over de Afsluitdijk
Hierna kunnen de Canadezen zich opmaken om de Afsluitdijk over te trekken en delen van Noord-Holland te bevrijden. Voor de inwoners van de Wieringermeer komen ze te laat. Daar heeft de bezetter op 17 april de IJsselmeerdijk opgeblazen en is de polder onder water gezet. Pas 8 mei komen drie Canadese pantserwagens via Julianadorp Den Helder binnenrijden. Weinig mensen staan langs de kant te juichen, want de stad is ontvolkt. Voor het stadhuis begroeten leden van de Binnenlandse Strijdkrachten de Canadese bevrijders.
Als men aan de vaste wal de bevrijding viert, laat die van de eilanden nog even op zich wachten. Voor de bevrijders hebben de eilanden geen prioriteit. Het ontwapenen en afvoeren van de Duitse troepen wordt uitgesteld.
Overdracht op Terschelling
Op Terschelling laat de Inselkommandant op 17 april twaalf inwoners vastzetten op verdenking van deelname aan het verzet. De Duitsers zijn geschrokken van wilde verhalen over wraakoefeningen op het vasteland door verzetslieden. Na 5 mei lopen de Duitsers nog bewapend rond en zijn er wat incidenten. De eilandbevolking heeft uiteraard genoeg van hun aanwezigheid, maar er komt nog geen hulp van de vaste wal. De Canadezen vinden dat ze wel genoeg offers hebben gebracht. Op 21 mei komen de eerste Britse en Canadese officieren op het eiland. De overdracht gebeurt uiteindelijk door Engelse troepen die op 29 mei met twee schepen op het eiland aankomen. De 1.200 Duitsers worden ontwapend en de laatsten verlaten op 5 juni het eiland. Met een aantal schepen vertrekken ze naar Bremerhaven. De bezetting van Ameland vaart met eigen boten naar Terschelling en wordt vervolgens ook overgezet naar Bremerhaven.
Aftocht van Vlieland
Vanuit Terschelling steken Britse militairen op 31 mei over naar Vlieland om daar de Duitse troepen te ontwapenen en hun aftocht te regelen. 3 juni vindt de overdracht plaats en en 11 juni steken de Duitsers over naar Terschelling om vandaar naar Bremerhaven te worden overgebracht.
Feest op Ameland
Op Ameland zag de bevolking de vlag al wapperen op de toren van Holwerd. Op dit eiland was de verhouding met de Duitse soldaten wel het meest ontspannen van allemaal. De militairen waren in het laatste oorlogsjaar afgelost door steeds oudere mannen. Fanatiek ging het er zeker niet meer aan toe, zodat men wel kon beginnen met feestvieren. Het eiland was dan nog wel niet bevrijd, maar de oorlog was ten einde. Ooggetuigen vertellen dat de Duitsers en feestvierenden dwars door elkaar liepen. De Duitse militairen willen natuurlijk naar huis. Maar ze willen niet ontwapend worden door de Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) op het eiland. Dezelfde ooggetuigen: ‘Dat was ook een zootje ongeregeld’. De NBS neemt op aanwijzing van het geallieerd opperbevel wel het burgerlijk gezag over op 11 mei. Op 3 juni arriveren de Canadese bevrijders en verlaten de Duitse troepen het eiland om via Terschelling naar Bremerhaven te varen.
Scholtenhuis op Schiermonnikoog
Op Schiermonnikoog lopen de zaken allemaal iets anders. Op 15 april, wanneer nog hevig om de Stad Groningen wordt gevochten, vluchten 125 leden van de Sicherheitsdienst en de Sicherheitspolizei uit het beruchte Scholtenhuis de stad uit. In het Scholtenhuis werden gearresteerden gemarteld. Velen overleefden hun verblijf daar niet. De SD’ers en SS’ers steken met boten het Wad over naar Schiermonnikoog. Daar zijn ze niet erg welkom. De Inselkommandant laat ze bivakkeren in de kooiboerderij, een heel eind buiten het dorp. Men is beducht voor problemen met deze mensen die een afschuwelijke reputatie hebben. Voor de zekerheid laat hij een van de kanonnen op de boerderij richten. Als er problemen ontstaan met de mannen van het Scholtenhuis zal op de boerderij worden gevuurd.
Laatste stukje Nederland bevrijd
25 mei komen de eerste Canadezen aan op het eiland. De bezetting van het Scholtenhuis kan op 31 mei worden afgevoerd. Hoewel de Duitse bezettingstroepen nog steeds aanwezig zijn vieren de eilandbewoners op 1 juni feest. Op 11 juni vertrekken de 600 Duitse militairen per schip en is het laatste stukje Nederland bevrijd.
